در روزهای اخیر، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هشدار جدی‌ای نسبت به مصرف شیر خام غیرپاستوریزه منتشر کرده است. این هشدار، نه‌تنها زنگ خطری برای شهروندان عادی است، بلکه هشداری به تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان محصولات لبنی است تا بیش از پیش به مقررات و استانداردهای بهداشتی پایبند باشند.
در این مقاله، به‌طور جامع به ابعاد مختلف این هشدار، روش‌های نظارت وزارت بهداشت، خطرات بهداشتی ناشی از مصرف شیر خام، و راهکارهای پیشگیری از بیماری‌هایی مانند تب مالت می‌پردازیم. همچنین در بخش پایانی، استاندارد SFBB و نحوه دریافت گواهینامه بهداشتی «پاکنماد» را نیز معرفی می‌کنیم.
شیر خام به شیری گفته می‌شود که هیچ‌گونه عملیات حرارتی مانند پاستوریزاسیون روی آن انجام نشده است. بسیاری از افراد به‌دلایل سنتی یا ذائقه‌ای، تصور می‌کنند شیر خام سالم‌تر و مغذی‌تر است، اما این نوع شیر به‌دلیل احتمال آلودگی با میکروب‌های خطرناک مانند بروسلوز (عامل تب مالت)، لیستریا، سالمونلا، ای‌کولای و کامپیلوباکتر می‌تواند تهدید جدی برای سلامت باشد.
دکتر احمد جندقی، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، در این رابطه هشدار داد:
«مردم باید از خرید و مصرف شیر خام غیرپاستوریزه خودداری کنند. در صورت اجبار به استفاده، شیر را به‌مدت یک دقیقه بجوشانند و هنگام جوشیدن آن را هم بزنند.»
وزارت بهداشت یک سامانه نظارتی چندمرحله‌ای برای فرآورده‌های لبنی در نظر گرفته است. طبق گفته دکتر جندقی، این مراحل عبارتند از:
در این مرحله، بازرسان بهداشت محیط به بررسی شرایط بهداشت فردی کارکنان، وضعیت ساختمان و تجهیزات واحد تولیدی و نیز کیفیت شیر خام هنگام ورود می‌پردازند. هرگونه عدم تطابق با استانداردهای تعیین‌شده منجر به اخطار یا توقف فعالیت می‌شود.
در این مرحله، کلیه فرآیندهای حرارتی، تخمیر، بسته‌بندی، و سردسازی بررسی می‌شود. محصولات لبنی باید بر اساس دستورالعمل‌های بهداشتی پاستوریزه و نگهداری شوند.
نمونه‌برداری از محصولات لبنی چه به‌صورت دوره‌ای و چه در صورت دریافت شکایت از سوی مردم انجام می‌شود. نمونه‌ها برای بررسی میکروبی و شیمیایی به آزمایشگاه‌های معتبر ارسال می‌شوند. در صورت مشاهده تخلف، اقدامات قانونی از جمله پلمب واحد متخلف در دستور کار قرار می‌گیرد.
دکتر جندقی تأکید کرده است که مسئولیت کنترل بار میکروبی شیر خام و جلوگیری از افزودنی‌های غیرمجاز برعهده سازمان دامپزشکی کشور است. افزودنی‌هایی که برای تغییر طعم یا ظاهر شیر استفاده می‌شوند (مانند جوش شیرین یا نگه‌دارنده‌ها) می‌توانند سلامت مصرف‌کنندگان را به‌شدت تهدید کنند.
آزمایشگاه‌های وابسته به وزارت بهداشت قادرند با آزمایش‌های ساده، وجود این مواد را شناسایی کنند و با متخلفان برخورد کنند.
تب مالت (بروسلوز) یکی از بیماری‌های شایع مشترک بین انسان و دام است که به‌طور عمده از طریق مصرف لبنیات غیرپاستوریزه منتقل می‌شود. علائم این بیماری شامل تب، درد عضلانی، تعریق شبانه، و خستگی مزمن است و درمان آن زمان‌بر و پرهزینه است.
از جمله محصولاتی که خطر انتقال تب مالت را دارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
وزارت بهداشت چند نکته کلیدی برای پیشگیری از بیماری‌های ناشی از محصولات لبنی غیرپاستوریزه مطرح کرده است:
وب‌سایت‌ها، رسانه‌ها، و صفحات اجتماعی می‌توانند نقش مؤثری در آگاه‌سازی مردم نسبت به خطرات مصرف لبنیات سنتی ایفا کنند. فرهنگ‌سازی گسترده باعث خواهد شد تا مردم به‌سمت مصرف محصولات دارای مجوز، شناسنامه و نشان استاندارد سوق پیدا کنند و از خود و خانواده‌شان در برابر بیماری‌ها محافظت کنند.
برای مقابله مؤثر با تخلفات بهداشتی در حوزه غذا، وزارت بهداشت از سیستم‌ها و استاندارد SFBB (Safer Food Better Business) بهره گرفته است.
SFBB یک الگوی بین‌المللی برای ارتقای ایمنی مواد غذایی در واحدهای صنفی کوچک و متوسط است. این استاندارد بر اساس چهار اصل استوار است:
واحدهای صنفی که تمام الزامات بهداشتی SFBB را رعایت کرده و در آزمون‌های نظارتی وزارت بهداشت موفق باشند، می‌توانند گواهینامه پاکنماد دریافت کنند. این نماد یک نشان بصری قابل‌اعتماد برای مشتریان است و به آن‌ها اطمینان می‌دهد که محصول خریداری‌شده از نظر ایمنی و بهداشت غذایی تأیید شده است.
مصرف شیر خام و فرآورده‌های لبنی غیرپاستوریزه می‌تواند پیامدهای جدی به‌دنبال داشته باشد، از جمله ابتلا به بیماری‌هایی مانند تب مالت. توجه به هشدارهای وزارت بهداشت، پایبندی به استانداردهای ایمنی غذایی مانند SFBB و استفاده از محصولات دارای گواهینامه «پاکنماد»، گامی مؤثر در حفظ سلامت عمومی است.
با ارتقای آگاهی عمومی، تقویت نظارت‌ها و ترویج نشان‌هایی مانند پاکنماد، می‌توانیم جامعه‌ای سالم‌تر و ایمن‌تر از نظر غذایی بسازیم.
منبع: دنیای اقتصاد
